W dniu 31 stycznia 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych

W dniu 31 stycznia 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 poz. 130), zmieniająca zapisy następujących ustaw: Kodeksu wyborczego, ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim oraz ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, a także ustawę o petycjach.

Nowelizacja wprowadziła przede wszystkim dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, która ma być liczona począwszy od wyborów samorządowych w 2018 roku. Zaś kadencja rad gmin i powiatów oraz sejmików wojewódzkich będzie wynosić pięć lat. Jednomandatowe okręgi wyborcze (tzw. JOW-y) będą obowiązywać tylko w gminach do 20 tys. mieszkańców.

W każdym obwodzie głosowania w wyborach będzie powoływana obwodowa komisja wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie i obwodowa komisja wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie. Po przeliczeniu głosów komisja ds. ustalenia wyników sporządzi w dwóch egzemplarzach protokół z głosowania. Dane wpisane do protokołu będą następnie wprowadzone do systemu informatycznego. Kopia protokołu będzie wywieszana niezwłocznie po jego sporządzeniu w lokalu wyborczym tak, aby wyborcy mogli zapoznać się z wynikami.

Z głosowania korespondencyjnego będą mogły skorzystać tylko osoby niepełnosprawne o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Możliwość ta nie będzie dostępna dla osób starszych i Polaków mieszkających za granicą.

Nowelizacja przewiduje również wygaśnięcie kadencji obecnej Państwowej Komisji Wyborczej w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu wybranego w wyborach w 2019 r. oraz nowe zasady jej powoływania – siedmiu na dziewięciu jej członków ma być powoływanych przez Sejm, a dwóch sędziów pochodzić będzie z Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kandydaci wskazywani przez Sejm będą musieli posiadać kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego lub mieć co najmniej trzyletni staż pracy jako prokurator, adwokat, radca prawny, albo być profesorem lub doktorem habilitowanym nauk prawnych; ich kadencja będzie wynosić cztery lata, kadencja pozostałych dwóch sędziów wyniesie dziewięć lat, zaś osób mianowanych przez Sejm cztery.

Nowela reguluje także kwestię powołania Szefa Krajowego Biura Wyborczego oraz nowych komisarzy wyborczych. Ponadto, zgodnie z ustawą w każdej gminie działać będą urzędnicy wyborczy, powoływani przez Szefa Krajowego Biura Wyborczego, którzy będą tworzyć Korpus Urzędników Wyborczych. Do zadań urzędników wyborczych należeć będzie m.in. przygotowanie i nadzór nad przebiegiem wyborów w obwodowych komisjach wyborczych, organizowanie szkoleń dla członków tych komisji, a także dostarczenie kart do głosowania do obwodowych komisji wyborczych.

Ustawa podkreśla, iż budżet obywatelski jest szczególną formą konsultacji społecznych w jednostkach samorządu terytorialnego. W ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu danej jednostki. W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego będzie obowiązkowe, z tym że wysokość budżetu obywatelskiego będzie wynosić co najmniej 0,5% wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu.

Dodatkowo nowelizacja wprowadza możliwość wystąpienia z obywatelską inicjatywą uchwałodawczą przez określoną grupę mieszkańców gminy, posiadającą czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego. Projekt uchwały zgłoszony w ramach obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej staje się przedmiotem obrad rady gminy na najbliższej sesji po złożeniu projektu, jednak nie później niż po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia projektu.